Małe i średnie przedsiębiorstwa stanowią trzon europejskiej gospodarki, jednak wiele z nich ucierpiało w wyniku spowolnienia gospodarczego wywołanego pandemią COVID-19 – straciły klientów, dostawców oraz płynność finansową na skutek nagłych zakłóceń w handlu. Trudności z wypłacaniem wynagrodzeń i opłacaniem rachunków – nie wspominając o inwestowaniu z myślą o przyszłości – mają nawet dobrze prosperujące małe firmy. W większości przypadków ich stabilne funkcjonowanie uzależnione jest od wsparcia banków. 

Istnieje wiele rozwiązań, za pomocą których banki w całej Europie mogą wspierać MŚP w czasie kryzysu. Jednym z nich jest zwiększenie zdolności banków do udzielania kredytów uzyskane dzięki wdrożeniu inicjatyw związanych z podziałem ryzyka we współpracy z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym (Bankiem UE).

Takie rozwiązanie wybrała Grupa Santander Bank Polska, będąca trzecim pod względem wielkości aktywów kredytodawcą w Polsce. Z uwagi na coraz bardziej dotkliwy wpływ pandemii na polskie MŚP bank ten wdrożył wspierane przez rząd programy na rzecz pomocy MŚP i wprowadził możliwość tymczasowego zawieszenia spłaty kredytu na okres od 3 do 6 miesięcy, automatycznego odroczenia kredytów w rachunku bieżącym, wydłużenia okresu ważności zabezpieczeń kredytów oraz uzyskania zwolnienia z opłat i prowizji.

Następnie bank zrobił kolejny krok.

W lipcu 2020 roku Grupa Santander Bank Polska oraz Grupa Europejskiego Banku Inwestycyjnego ogłosiły operację podziału ryzyka, polegającą na sekurytyzacji portfela należności leasingowych spółki zależnej banku, Santander Leasing, o wartości 2 mld PLN (około 450 mln EUR).

„Leasing jest bardzo ważnym instrumentem finansowym dla małych przedsiębiorstw w Polsce” – mówi Krzysztof Kowalewski, dyrektor finansowy Santander Leasing. „Wiele firm korzysta z leasingu, aby móc użytkować lub wymieniać na nowe różnego rodzaju maszyny i urządzenia czy pojazdy”.

Mr Krzysztof Kowalewski

MŚP stanowią 99,8% przedsiębiorstw w Polsce i generują 52,9% ekonomicznej wartości dodanej oraz 67,1% zatrudnienia.

Syntetyczne wsparcie dla polskich MŚP w czasie pandemii

W przypadku takiej sekurytyzacji syntetycznej ryzyko kredytowe portfela dzieli się na transze o różnych profilach ryzyka. Zazwyczaj transza pierwszej straty odzwierciedla przewidywaną stratę w ramach portfela, natomiast wielkość transzy typu mezzanine ma pokrywać straty nieprzewidziane.

Choć przewidzianą stratę pokrywa się zwykle z rezerw księgowych banku, to bank ma obowiązek utrzymywania w rezerwie kapitału na wypadek wystąpienia nieprzewidzianej straty. Gwarancja Grupy Europejskiego Banku Inwestycyjnego dla transzy typu mezzanine umożliwia uwolnienie tego kapitału i zwiększenie przez bank puli środków kredytowych dla MŚP. Do maksymalizacji uwolnionego kapitału i zdolności banku do udzielania kredytów może się również przyczynić gwarancja dla transzy uprzywilejowanej.

W ramach powyższej operacji Europejski Bank Inwestycyjny i jego wyspecjalizowana jednostka zależna wspierająca MŚP, Europejski Fundusz Inwestycyjny (EFI), udzieliły gwarancji dla transzy typu mezzanine i transzy uprzywilejowanej w odniesieniu do części portfela Santander Leasing. Uwolniony w ten sposób kapitał Grupa Santander Bank Polska przeznaczy na rozszerzenie działalności kredytowej i leasingowej z myślą o MŚP i spółkach o średniej kapitalizacji.

Gwarancja typu mezzanine Europejskiego Banku Inwestycyjnego uzyskała poparcie Europejskiego Funduszu na rzecz Inwestycji Strategicznych będącego finansowym filarem planu inwestycyjnego dla Europy – wspólnej inicjatywy EBI i Komisji Europejskiej na rzecz promowania inwestycji w gospodarkę europejską. EFI natomiast dokonał subskrypcji transzy uprzywilejowanej na własne ryzyko.

W 2019 roku finansowanie Grupy EBI na rzecz MŚP w Polsce wyniosło 1,98 mld EUR, czyli około 36% całkowitego finansowania w kraju

Współpraca na rzecz wsparcia polskich MŚP w czasie pandemii

Polski bank i Bank UE współpracują ze sobą od długiego czasu.

„Nasza korzystna, stała relacja z Grupą EBI trwa od 2010 roku” – mówi Paweł Kołodziński, dyrektor Biura Rozwoju Korporacyjnego Santander Bank Polska.

Najpierw polski bank współpracował z Grupą EBI przy projektach związanych ściśle z finansowaniem swoich klientów, do których należą MŚP i spółki o średniej kapitalizacji. Następnie obaj partnerzy opracowali inicjatywy w zakresie podziału ryzyka z myślą o zapewnieniu gwarancji dla portfeli dużych ekspozycji korporacyjnych. Efektem tej współpracy było zawarcie transakcji sekurytyzacyjnych.

„Gdy dwa lata temu przygotowywaliśmy pierwszą transakcję sekurytyzacyjną, zwróciliśmy się do EBI, ponieważ szukaliśmy międzynarodowego partnera, aby wykorzystać naszą znajomość lokalnego rynku” – mówi Kołodziński. „Po wybuchu pandemii COVID-19 w naturalny sposób znów nawiązaliśmy kontakt”.

To trzecia operacja sekurytyzacyjna pomiędzy tymi dwoma partnerami w ciągu niespełna dwóch lat i pierwsza podpisana w czasie kryzysu wywołanego pandemią COVID-19. W zamian za udzielenie gwarancji w przypadku wszystkich trzech transakcji Santander musi wykorzystać uwolniony kapitał, by wesprzeć dostęp MŚP i spółek o średniej kapitalizacji do finansowania, bez względu na rodzaj aktywów zawartych w sekurytyzowanym portfelu.

• W grudniu 2018 roku Grupa Santander Bank Polska dokonała sekurytyzacji wybranego portfela kredytów konsumenckich, skupiając się na udzielaniu nowych kredytów i leasingu związanych częściowo z działaniami na rzecz klimatu.
• Transakcja podpisana w 2019 roku również dotyczyła sekurytyzacji kredytów konsumenckich, ale była związana z wymogiem udzielenia kredytów mikroprzedsiębiorstwom i promowała uwzględnienie kwestii równości płci w biznesie.
• Transakcja zawarta w 2020 roku dotyczyła portfela aktywów leasingowych, a uzyskane w jej wyniku środki na operacje pożyczkowe stanowią wsparcie w kryzysie wywołanym pandemią COVID-19. 

W wyniku powyższych trzech operacji nowa pula finansowania udzielonego przez Santander wyniesie łącznie 10,3 mld PLN. Środki zapewnią wsparcie dla 110 tys. MŚP oraz 1,7 mln miejsc pracy w Polsce.

Płynny i efektywny proces

„Zawarcie trzech transakcji sekurytyzacyjnych w ciągu zaledwie dwóch lat było wielkim osiągnięciem” – mówi przedstawiciel EFI Georgi Stoev. „Wzajemne zaufanie i zrozumienie jest ogromnym atutem pozwalającym na szybkie wprowadzanie nowych operacji, które mogą mieć bardziej dalekosiężny pozytywny wpływ na polską gospodarkę”.

„Transakcja z Santander Bank Leasing była również pierwszą transakcją sekurytyzacyjną zawartą przez EFI i EBI z firmą leasingową po wybuchu kryzysu w marcu, co świadczy o naszym zaangażowaniu w utrzymanie otwartego rynku sekurytyzacji w Polsce, nawet w tak trudnym dla rynków kapitałowych momencie” – dodaje.

„Podpisana przez nas w czerwcu operacja w samą porę pomogła polskim MŚP w zmaganiach ze skutkami pandemii” – mówi Loreto Alonso San Antonio, która wspólnie z Guillaume’em Piatem kierowała operacją w imieniu Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Zdaniem obojga „cały proces przebiegał płynnie i efektywnie dzięki dobrej współpracy z Santander Bank Polska, wzajemnemu dzieleniu się wiedzą oraz zaangażowaniu zespołów biorących udział w operacji”.

Mr Pawel Kołodziński