Στο Αμάρι, έναν δήμο της Κρήτης στα νότια του Ρεθύμνου, η ιστορία, ο πολιτισμός και η οικονομία είναι συνυφασμένα με την εύφορη κοιλάδα του. Η κοιλάδα του Αμαρίου, που περικλείεται από τα βουνά Κέντρος, Σάμιτος και τον Ψηλορείτη, φιλοξενεί ελαιώνες με αρχαία ελαιόδεντρα, καλλιέργειες κερασιών, δαμάσκηνων και βερίκοκων οι οποίες εδώ και γενιές στηρίζουν τα τοπικά μέσα βιοπορισμού. 

Ωστόσο, οι επαναλαμβανόμενες ξηρασίες που εντείνονται από την κλιματική αλλαγή, απειλούν πλέον τη γεωργία της περιοχής και την ευημερία των κατοίκων της.

Για την αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης, ο δήμος προτίθεται να χρησιμοποιήσει τον Πλατύ ποταμό που διαρρέει την κοιλάδα. Το Υπουργείο Μεταφορών και Υποδομών της Ελλάδας σχεδιάζει την κατασκευή ενός φράγματος με χωρητικότητα ταμιευτήρα 21 εκατ. κυβικών μέτρων και ενός αρδευτικού δικτύου που θα εκτείνεται σε 43.500 στρέμματα και θα περιλαμβάνει περίπου 20 χιλιόμετρα αγωγών. Σκοπός του έργου είναι η βελτίωση της άρδευσης στους νομούς Ρεθύμνου και Ηρακλείου, περιφέρειες που αποτελούν το κέντρο της γεωργικής παραγωγής του νησιού.

«Η κατασκευή του φράγματος αποτελεί την απαραίτητη απάντηση στο συνεχώς επιδεινούμενο πρόβλημα της επάρκειας νερού, ιδιαίτερα λόγω της σοβαρής ξηρασίας που προκαλείται από την κλιματική αλλαγή», δηλώνει ο κ. Παντελής Μουρτζανός, δήμαρχος του Αμαρίου, ο οποίος διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη του έργου. «Ο νέος ταμιευτήρας θα καταστήσει δυνατή την αποτελεσματική διαχείριση των υδάτινων πόρων, εξασφαλίζοντας σταθερή παροχή νερού για την άρδευση των καλλιεργειών».

Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και η Τράπεζα Ανάπτυξης του Συμβουλίου της Ευρώπης δεσμεύτηκαν να στηρίξουν αυτήν τη σημαντική νέα επένδυση στην Κρήτη με 80 εκατ. ευρώ η κάθε μία, στο πλαίσιο συμφωνίας που υπεγράφη τον Ιανουάριο του 2024.

«Οι κίνδυνοι που σχετίζονται με το κλίμα αποτελούν σοβαρή απειλή για την οικονομική σταθερότητα και την κοινωνική ευημερία», δηλώνει η κ. Γεωργία Καστραντά, διευθύντρια αντιπλημμυρικών και εγγειοβελτιωτικών έργων του Υπουργείου Μεταφορών και Υποδομών. «Το έργο αυτό θα ενισχύσει τη βιωσιμότητα του γεωργικού τομέα της Κρήτης, θα τονώσει την οικονομική ανάπτυξη και θα συμβάλει στον μετριασμό των δυσμενών επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής».

Την τελευταία δεκαετία, έχει παρατηρηθεί στην Κρήτη απότομη μείωση των βροχοπτώσεων και αύξηση των ακραίων φαινομένων ξηρασίας. Το 2023 οι βροχοπτώσεις ανήλθαν μόλις στο 40% των φυσιολογικών επιπέδων και στις αρχές του 2024 παρατηρήθηκε παρόμοια έλλειψη βροχοπτώσεων. Παράλληλα, την ίδια χρονιά, η μέση θερμοκρασία αυξήθηκε κατά 0,5 βαθμούς Κελσίου σε σύγκριση με την περίοδο 1991-2020. Η μείωση της διαθεσιμότητας νερού, η άνοδος της θερμοκρασίας και η απερήμωση υποδηλώνουν ότι η κλιματική κρίση επηρεάζει ήδη το νησί.

Το γεγονός αυτό έχει σοβαρές συνέπειες για τους κατοίκους του νησιού, καθώς επηρεάζει την ποιότητα ζωής και κρίσιμους τομείς, όπως ο τουρισμός και η γεωργία. Η Φαιστός, που βρίσκεται στην πεδιάδα της Μεσσαράς στα νότια του Ηρακλείου, είναι μεταξύ των δήμων που υφίστανται τις επιπτώσεις. Στην περιοχή αυτή καλλιεργούνται σε εκατοντάδες χωράφια ποικιλία φρούτων και λαχανικών με σκοπό την εξαγωγή τους σε όλη την Ευρώπη, και αποτελούν βασική πηγή εισοδήματος και βιοπορισμού για τους κατοίκους.

Στην πεδιάδα της Μεσσαράς καλλιεργούνται ελαιόδεντρα, αμπέλια και κηπευτικά.

«Ο καιρός ανέκαθεν ήταν απρόβλεπτος, αλλά τα τελευταία πέντε χρόνια, έχει γίνει τόσο έντονος που έχει αρχίσει να μας τρομάζει», δηλώνει ο κ. Γρηγόρης Νικολιδάκης, δήμαρχος της Φαιστού, ο οποίος γεννήθηκε σε αγροτική οικογένεια και έχει δεσμευτεί να βελτιώσει την κοινότητα στην οποία μεγάλωσε. «Αν δεν αναλάβουμε δράση, το νερό που διαθέτουμε δεν θα επαρκεί για την υδροδότηση των πολιτών μας».

Η Κρήτη βρίσκεται επίσης αντιμέτωπη με την αύξηση των σοβαρών πλημμυρών. Το 2019, το νησί επλήγη από μια καταστροφική πλημμύρα όταν μέσα σε 10 λεπτά δέχθηκε μεγαλύτερο όγκο βροχόπτωσης από ό,τι τα τρία προηγούμενα χρόνια συνολικά. Τέτοιου είδους ακραία καιρικά φαινόμενα εκδηλώνονται πλέον σε ετήσια βάση.

 «Το φαινόμενο αυτό αναπτύχθηκε τα τελευταία δέκα χρόνια και φαίνεται να εντείνεται», δηλώνει ο κ. Νικολιδάκης.

---

• Διαβάστε πώς ένα νέο ερευνητικό κέντρο για την κλιματική αλλαγή στη Μεσόγειο, που κατασκευάστηκε στα Αντικύθηρα, συλλέγει πολύτιμα δεδομένα με σκοπό τη μοντελοποίηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην περιοχή

---

Οι ειδικοί προβλέπουν ότι οι καταιγίδες θα είναι 30 φορές πιο καταστροφικές την επόμενη 30ετία, θέτοντας την περιοχή σε σημαντικό κίνδυνο αιφνίδιων πλημμυρών. Η άνοδος της θερμοκρασίας αναμένεται επίσης να προκαλέσει συχνότερες και πιο έντονες ξηρασίες.

Για την κατασκευή ανθεκτικών υποδομών στην Κρήτη, ικανών να αντέξουν αυτά τα νέα ακραία καιρικά φαινόμενα, απαιτείται μεγαλύτερη χρηματοδότηση και λεπτομερής σχεδιασμός. Η αναβάθμιση του αρδευτικού δικτύου στην περιοχή περιλαμβάνει χρηματοδότηση για την κατασκευή ενός αγωγού μεταφοράς νερού μήκους 18,6 χιλιομέτρων από τον ταμιευτήρα στη Μεσσαρά, μια καλλιεργούμενη πεδιάδα κοντά στη Φαιστό, στην οποία παρατηρείται σήμερα υπερεκμετάλλευση του υδροφόρου ορίζοντα. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και η Τράπεζα Ανάπτυξης του Συμβουλίου της Ευρώπης παρείχαν την τεχνογνωσία προκειμένου να εγγυηθούν την κοινωνικο-οικονομική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα του έργου.

«Η χρηματοδότηση εξασφαλίζει τη σταθερότητα και την αξιοπιστία που απαιτούνται για ένα τόσο μεγάλο έργο», δηλώνει ο κ. Μουρτζανός. «Καθιστά δυνατή την άμεση έναρξη των κατασκευαστικών εργασιών, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της τοπικής οικονομίας και στην αξιοποίηση των φυσικών πόρων της περιοχής.

Η πρωτοβουλία αυτή θα στηρίξει τις λιγότερο ανεπτυγμένες και τις περιοχές της Κρήτης που βρίσκονται σε μεταβατικό στάδιο, προσελκύοντας νέες επενδύσεις σε μια περιφέρεια όπου το κατά κεφαλήν εισόδημα είναι χαμηλότερο από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και στην οποία υπάρχει σοβαρός κίνδυνος πληθυσμιακής συρρίκνωσης, ιδιαίτερα όσον αφορά τους νέους.

«Στηρίζουμε τα βιοποριστικά μέσα του πληθυσμού στις περιοχές γύρω από τους ταμιευτήρες, όπου η γεωργική δραστηριότητα εξασθενεί», δηλώνει η κ. Δέσποινα Τωμαδάκη, κύρια σύμβουλος στο τμήμα δανειοδοτικών πράξεων της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, υπεύθυνη για τη χρηματοδότηση επιχειρήσεων του δημόσιου τομέα στην Ελλάδα.

---

• Διαβάστε πώς η Θεσσαλία αντιμετωπίζει το πρόβλημα των επαναλαμβανόμενων πλημμυρών στην Ελλάδα

---

Περισσότερα ελαιόδεντρα για μια Κρήτη πιο πράσινη

Το έργο θα συμβάλει στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου με την αύξηση του αριθμού των ελαιόδεντρων και τη διαχείριση των υδάτων και με τη μείωση της ενέργειας που χρησιμοποιείται για την άντληση υπόγειων υδάτων στα χωράφια. Ο περιορισμός της χρήσης νερού θα μειώσει το κόστος της γεωργίας και θα συντηρήσει τη γεωργική παραγωγή.

«Η καλλιέργεια ελαιόδεντρων αποτελεί έναν ιδιαίτερα αποτελεσματικό τρόπο δέσμευσης του άνθρακα και συμβάλλει στον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής», δηλώνει ο κ.Josep Oriol Bellot Miana, ανώτερος μηχανικός ύδρευσης και άρδευσης της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων που συμμετείχε στο έργο. «Με τη χρήση ηλιακής ενέργειας και με τη συλλογή όμβριων υδάτων στους ταμιευτήρες, μπορούμε να μειώσουμε την ενέργεια που απαιτείται για την άντληση υδάτων, βοηθώντας έτσι τους αγρότες και παρέχοντας ευρύτερα κοινωνικά οφέλη».

Η πρωτοβουλία αυτή θα συμβάλει επίσης στην αναπλήρωση του υδροφόρου ορίζοντα σε βιώσιμα επίπεδα εξασφαλίζοντας παράλληλα σταθερή παροχή νερού. Με αυτόν τον τρόπο θα δημιουργηθούν νέες, μόνιμες θέσεις εργασίας για τη συντήρηση των υποδομών, παρέχοντας την πολυπόθητη ώθηση σε μια περιοχή που παλεύει με τη συρρίκνωση του πληθυσμού.

---

• Διαβάστε περισσότερα σχετικά με το πώς η Οστράβα σχεδιάζει να επανεφεύρει τον εαυτό της με μια υπερσύγχρονη αίθουσα συναυλιών και ένα Πολιτιστικό Κέντρο και να μετατρέψει την πόλη σε μια σύγχρονη μητρόπολη

---

Στην κοιλάδα του Αμαρίου, τα ελαιόδεντρα είναι βαθιά συνυφασμένα με την ιστορία, τον πολιτισμό και τον τοπικό πληθυσμό, με την ηλικία ορισμένων δέντρων να ξεπερνά τα 2000 χρόνια.